• Medientyp: E-Book
  • Titel: Sammelhandschrift - Universitätsbibliothek Freiburg i. Br., Hs. 168
  • Enthält: 2r Problemata / Aristoteles et alii
    35v De secretis mulierum cum commento / Pseudo-Albertus Magnus
    66r De successionibus ab intestato / Cinus de Pistorio
    96r Novellae 118, 1-4 (mit Praefatio)
    97v De successione
    101v Tabulae lecturae Johannis Andreae
    103v Notae de cognatione
    106r Tractatus de successione
    110v Arbores vitiorum et virtutum
    114v Tractatus de potestate ecclesiastica et de origine iuris et legum / Johannes Gerson
    132rv De plenitudine potestatis ecclesiasticae / Johannes Gerson
    134r Summa super quarto libro Decretalium / Johannes Andreae
    140r De impedimentis matrimonii consanguinitatis et affinitatis
    142r Lectura super arboribus consanguinitatis, affinitatis et cognationis spiritualis et legalis / Johannes Andreae
    188r Ars memorandi cum figuris
    217r Notabilia de sphaeris cum figuris
  • Beteiligte: Aristoteles [Sonstige Person, Familie und Körperschaft]; Albertus Magnus, Heiliger [Sonstige Person, Familie und Körperschaft]; Cinus de Pistorio [Sonstige Person, Familie und Körperschaft]; Johannes Andreae [Sonstige Person, Familie und Körperschaft]; Flach, Johannes [Sonstige Person, Familie und Körperschaft]; Gerson, Jean [Sonstige Person, Familie und Körperschaft]
  • Erschienen: [Basel], [1481]
    Online-Ausg., Freiburg i. Br.: Univ.-Bibl., 2015
  • Umfang: 226 Bl; Ill., s. Buchschmuck; Format (Blattgröße): 28,5 x 20,5 cm
  • Sprache: Latein; Deutsch
  • Identifikator:
  • Schlagwörter: Handschrift
  • Reproduktionsreihe: Freiburger historische Bestände - digital. Freiburger Handschriften ; Hs. 168
  • Art der Reproduktion: Online-Ausg.
  • Hersteller der Reproduktion: Freiburg i. Br.: Univ.-Bibl., 2015
  • Entstehung:
  • Original: Universitätsbibliothek Freiburg i. Br.: Hs. 168
  • Anmerkungen: Der Text von 35v - 63r wurde 1481 beendet (63r). Die Wasserzeichenuntersuchung durch G. PICCARD ergab, dass die übrigen Texte etwa um dieselbe Zeit geschrieben wurden und die Hs. wahrscheinlich im Oberrheingebiet entstand. Geschrieben wurde sie von dem Waldseer Regularkanoniker Johannes Flach, wie ein Schriftvergleich mit der Freiburger Hs. 1283 ergab. ERGÄNZUNG zu Hs. 168 von W. HAGENMAIER, Die deutschen mittelalterlichen Handschriften der Universitätsbibliothek und die mittelalterlichen Handschriften anderer öffentlicher Sammlungen (Kataloge der Universitätsbibliothek Freiburg im Breisgau 1,4) (1988) 471: Wohl wie Hs. 1283 in Basel entstanden
  • Beschreibung: 1rv leer. - 2r - 35r ARISTOTELES ET ALII: PROBLEMATA. Omnes homines naturaliter scire desiderant ut scribit princeps philosophorum … (33r) … „Cognitis et solutis propleumatibus de partibus corporis humani ex diversis Aristotelis et aliorum phylosophorum codicibus et medicorum …” … - … in somno horando cui siquidem conditori universi filioque virginis Marie beate cumdigna et omnigena laus et gloria ingens et graciarum accio sit nunc et semper et in seculorum secula amen. Im Wortlaut teilweise abweichend von dem Druck GW 2474. Vgl. THORNDIKE/KIBRE 986 (5); Aristoteles latinus, Codices, Supplementa altera, ed. L. MINIO-PALUELLO (1961) 166 Nr. 1684 (Problemata spuria). - 35v - 63r PSEUDO-ALBERTUS MAGNUS: DE SECRETIS MULIERUM CUM COMMENTO. Prolog des Kommentars: [S]cribit philosophus philosophorum princeps 4<to> Ethicorum: Homo est optimum … (45r) Prolog des Textes: [D]ilecto sibi in Christo socio et amico N. clerico de tali loco … Kommentar dazu: [l]ste liber cuius subiectum est contractum ad ens mobile … Prolog des Textes (Fortsetzung): Cum vestra favorabilis et gratuita … (45v) Text: Sicut scribitur 2<o> de generacione animalium generabilium generacio … - Ende des Kommentars: … quia sunt in virtute anime et non in virtute sui ipsius. Ende des Textes: … et sine fine eternitas sanctorum extat omnium per infinita seculorum secula. Amen. „Finis huius tractatuli venerabilis Alberti Magni 1481“. Im Allgemeinen wörtlich übereinstimmend mit dem Druck GW 727. Vgl. THORNDIKE/KIBRE 432 (3), 351 (5) und 1497 (2) zum Text, 1413 (2) und 787 (10) zum Kommentar. Zur Überlieferung s. GLORIEUX, Faculté des arts 14' du; zur Verfasserfrage s. P. G. MEERSSEMAN, Introductio in opera omnia B. Alberti Magni O. P. (1931) 145-147; ferner C. FERCKEL, Die Secreta mulierum und ihr Verfasser, in: Sudhoffs Archiv für Geschichte der Medizin und der Naturwissenschaften 38 (1954) 267-274. - 63v - 65v leer. - Die Texte von 66r - 101r und 106r - 109v sind verzeichnet bei DOLEZALEK 1. - 66r - 89v CINUS DE PISTORIO: DE SUCCESSIONIBUS AB INTESTATO. Prolog: [E]x quo materia successionum cuius noticia utilis est et sepe in multis casibus necessaria … (76r) Text: [A]ggredior igitur in hac prima parte tractatus … - … attendens illud metricum: / Sepe nocet … / Excoquitur quidquid capitur dum pauca docentur (= WALTHER Prov. 27213) /. „Explicit tractatus de successionibus ab intestato“. Druck: Tractatus universi iuris 8, 1 (Venedig 1584) 319vb - 321vb (ohne Summaria). Vgl. SAVIGNY 6, 93-94. - 90r angeschlossen „Causus (statt: Casus) breves trium parcium tractatus successionum. De descendentibus” Si sunt descendentes … - … in hoc ordine aptissimo. „Nota litere C, L, A, A significant ubi in textu isti casus breves poni debent”. Druck: Tractatus universi iuris a.a.O. 321vb. - 90v - 95v leer. - 96r - 97r NOVELLAE 118, 1-4 (mit Praefatio). „Libro Autenticorum collacione nona De heredibus ab intestato venientibus“. - 97v angeschlossen Novellae 127, 1 (mit Praefatio). „Ut fratrum filii succedant patruo …“ - 97v - 101r DE SUCCESSIONE. Kurze Kommentare zu Stellen aus dem Codex und entsprechenden Stellen der Novellen Justinians (besonders zu Cod. 6, 58 und Nov. 118), 5 Schema-Zeichnungen (Casus-Darstellungen) und mehrere Schemata (u.a. zur Gliederung des Traktats von Cinus de Pistorio). Beischrift zum 1. Casus Schema (98v): Hic posset declarari casus duorum ducum Bavarie … - 101v - 102v TABULAE LECTURAE JOHANNIS ANDREAE super arboribus consanguinitatis, affinitatis et cognationis spiritualis. „Tabula lecture Johannis Andree super arbore consangwinitatis” Causa compilacionis huius lecture A post medium … - … Intellectus sanus illius regule in fine. - 103r leer. -

    103v - 104r NOTAE DE COGNATIONE. Cognacio - Spiritualis habet 3<s> species ut patebit in loco suo. - Carnalis … - Legalis duas habet species … Circa predicacionem graduum consanguinitatis et affinitatis adcretam notanda sunt hec sequencia documenta … - … Queritur an affinitas sit impedimentum … ex publica honestate De spon. c. I li. VI et c. Non debet De consanguinitate et affinitate. - 104v - 105v leer. - 106r - 109v TRACTATUS DE SUCCESSIONE. „Tractatus de successione” Notandum quidam sunt filii legitimi et naturales quidam naturales legitimati quidam naturales tantum … (109r) … „De successione clericorum …“ De clericis autem tu legista hoc scias quod si clericus vel prelatus morietur ab intestato … „Nunc vero restat videre que sunt per ius novissimum innovata licet ex precedentibus satis posset perpendi” (109v) Olim vero non succedebat filius emancipatus … - … Hodie autem agnacionis et cognacionis est sublata differencia ut in prefata Autentica aperte et manifeste probatur etc. - 110r leer. - 110v - 114r ARBORES VITIORUM ET VIRTUTUM. a) (110v) Arbor vitiorum. „Vetus Adam“. Eine kolorierte Schema-Zeichnung. 111r - 112r angeschlossen als Erläuterung: Si adiunxeris similia similibus parcium equalitas utriusque partis excellenciam prohibet … - … que ducit ad dexteram civibus cognitis Babilonie cives attendere Jerosolime. - b) (112v) Arbor virtutum. „Novus Adam“. Eine Schema-Zeichnung. 113r - 114r angeschlossen als Erläuterung: [H]umilitas est ex intuitu proprie condiccionis vel conditorum inclinacio voluntaria mentis. Cuius hee sunt principales comitatus … - … chorus dyaboli superatur et per semitam iusticie fons et origo omnium additur. - 114v - 132r JOHANNES GERSON: TRACTATUS DE POTESTATE ECCLESIASTICA ET DE ORIGINE IURIS ET LEGUM. Prohemium quid (!) expedit inquirere de ecclesiastica potestate. In prima consideracione … Et sic sequitur prohemium tractatuli de potestate ecclesiastica et de origine iuris et legum incipiendo. [P]otestas ecclesiastica debet ab ecclesiasticis … - … vel de facto. Druck: Jean Gerson. Oeuvres complètes, ed. P. GLORIEUX 6 (1965) 210-250. Das in diesem Druck fehlende 1. Vorwort s. Joannis Gersonii opera omnia, ed. L. E. DU PIN 2 (2. Auflage, Den Haag 1728) Sp. 225-226. - 132rv JOHANNES GERSON: DE PLENITUDINE POTESTATIS ECCLESIASTICAE. [C]oncordia quod plenitudo potestatis ecclesiastice sit … - … quia nec ita velle. Druck: Oeuvres complètes a.a.O. 250-251. - 133rv angeschlossen zwei Schema-Zeichnungen; stimmen (von der Aufteilung und Anordnung im Einzelnen abgesehen) überein mit den Schemata in Joannis Gersonii opera omnia a.a.O. Sp. 257-260. a) (133r) „Arbor de ecclesiastica potestate“. - b) (133v) „Arbor de origine iuris et legum“. - 134r - 139v JOHANNES ANDREAE: SUMMA SUPER QUARTO LIBRO DECRETALIUM sive Summa de sponsalibus et matrimoniis. Prolog: [Ch]risti nomine invocato ad honorem ipsius … Text: Sponsalia autem proprie sunt de futturo … - … Faciunt enim ad 2<am> partem rubrice et non ad propositum etc. Hec Jo. An. Erweiterte Fassung. Druck: GW 1751. Vgl. SCHULTE 2, 214-215. - 140r - 141r DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII CONSANGUINITATIS ET AFFINITATIS. [Ag(?)]grediendo materiam uniuscuiusque cognacionis exordiendo dico quod non debet reprehensibile iudicare … - … consideracione attenta restriccio fuit facta usque ad quartum gradum inclusive. Darstellung der Entwicklung von der ‚Lex naturalis‘ bis zur ‚Lex canonica‘. - 141v leer. - 142r - 175v JOHANNES ANDREAE: LECTURA SUPER ARBORIBUS CONSANGUINITATIS, AFFINITATIS ET COGNATIONIS SPIRITUALIS ET LEGALIS una cum exemplis et aenigmatibus et cum commento. [C]irca lecturam arboris diversis olim diversum modum tenentibus … ego Johannes Andree … - (170v) … et spiritualis cum adoptivo concordant Bene et Hugo etc. Drucke: GW 1707-1709. Vgl. SCHULTE 2, 214-216; R. STINTZING, Geschichte der populären Literatur des römisch-kanonischen Rechts in Deutschland (1867) 166-168 (4. Klasse); COING 198. Zu den Aenigmata s. H. EIS, Zur Rezeption der kanonischen Verwandtschaftsbäume Johannes Andreae's. Jur. Diss. Heidelberg (1965) 51-61. - Der Kommentar (am Rand): Nota quod iste tractatus dividitur in 3<s> partes principales. 2<a> in. Et arborem consanguinitatis … - (170v) … Item aliud simile habetur in c. pen. et ult. De se. nup. etc. - Mehrere zwischen die Lecturae eingefügte und 171r - 175v angeschlossene Schema-Zeichnungen: a) Die vier den Lecturae entsprechenden Arbores (gleich oder ähnlich in den Drucken GW 1707-1709) und drei weitere Arbores. An Arbor 1 und 2 entsprechende alphabetisch geordnete Begriffserklärungen angefügt. - b) Exempla und Aenigmata; darunter Zeichnungen gleich oder ähnlich den Nummern 2, 4, 5, 7, 9 und 10 der Drucke GW 1707-1709. Bei dem der Nr. 5 entsprechenden Schema (174r) ist der Name ‚Heinricus‘ durch Hermannus ersetzt. Aus der Beischrift: … Die kind sind unnser kind und unnser mann ir brüder sind. Nun kumen die kind uß rechter ee. Yetz ra<u>ten wie es umb die kind stee oder zůgee … - 167rv und 176r - 187v leer. - 188r - 207r ARS MEMORANDI CUM FIGURIS. [C]um teste Ypocrate medicorum principe vita hominis brevis sit ars vero longa … (197v) … Continet igitur tractatus iste 4<or> partes … - (195v) … nichil valet predicte artis precepio (!) nisi exercitacione assiduoque usui fuerit accomodata. Sit artis memorie finis scriptum manibus binis. Vgl. THORNDIKE/KIBRE 348 (5) mit Nennung nur dieser Hs. (Seitenangabe nach der Tintenstiftfoliierung). - Schema-Zeichnungen und Figuren: a) (196v - 201v) An Dreiecken schematisch angeordnete Namen und Begriffe in alphabetischer Reihenfolge (201v nur Dreiecke). - b) (202r) Ein Schachbrett. - c) (203r - 206v) 47 Figuren oder Figurengruppen zum Einprägen der Buchstabenformen. Dem gleichen Zweck dienende Figuren s. L. VOLKMANN, Ars memorativa, in: Jahrbuch der kunsthistorischen Sammlungen in Wien N. F. 3 (1929) 146. - d) (207r) Aufgeklebte Figur einer Frau und eines Mannes, denen Konjugationsendungen auf Kopf, Leib und Gliedmaßen geschrieben sind. Vgl. VOLKMANN a.a.O. 148. - 196r, 202v und 207v - 216v leer. - 217r - 225v NOTABILIA DE SPHAERIS CUM FIGURIS. Totum universum dividitur in regionem - Celestem de qua videbimus in sequentibus - Elementarem que dividitur in terram aquam … - (224r) … Aut deus nature patitur aut tota mundi machina dissolvetur. Mit einer Reihe mehr oder weniger wörtlich zitierter Sätze aus Johannes de Sacrobosco, De sphaera. Schema-Zeichnungen in den Text eingefügt und 224v - 225v angeschlossen. - 226r und 226v (außer Schenkungsvermerk) leer.
  • Provenienzangaben:
  • Zugangsstatus: Freier Zugang